Bác sĩ CKI Đặng Ngọc Khánh Dung – Chuyên khoa Cơ xương khớp, phòng khám đa khoa Vạn Phước Cửu Long có những chia sẻ về bệnh Gout – một trong những bệnh lý viêm khớp phổ biến và đang ngày càng gia tăng tại Việt Nam. Những kiến thức và thông tin được chia sẻ dễ tiếp cận nhưng vẫn đảm bảo tính khoa học và chính xác giúp người đọc hiểu rõ nguyên nhân, nhận diện sớm các dấu hiệu và tránh được sai lầm thường gặp trong điều trị, từ đó có thể kiểm soát bệnh hiệu quả hơn
Hiểu đúng về bệnh Gout để điều trị hiệu quả
Gout là căn bệnh viêm khớp phổ biến nhất thế giới, ảnh hưởng đến hàng triệu người. Tại Việt Nam, số lượng bệnh nhân gout đang gia tăng đáng báo động, có xu hướng trẻ hóa, trở thành mối lo ngại trong cộng đồng
Mặc dù nguyên nhân và phương pháp điều trị đã được hiểu rõ, nhưng nhiều bệnh nhân vẫn mắc những sai lầm nghiêm trọng khiến bệnh không được kiểm soát tốt và dẫn đến biến chứng lâu dài
Bệnh gout được đặc trưng bởi sự lắng đọng tinh thể acid uric trong các khớp, gây ra những cơn đau dữ dội, sưng nóng, đỏ. Nếu không được điều trị đúng cách, bệnh có thể tiến triển thành gout mãn tính với các biến chứng như hình thành hạt tophi và tổn thương khớp vĩnh viễn gây biến dạng khớp, thậm chí ảnh hưởng đến chức năng thận
Dựa trên các hướng dẫn từ Hiệp hội Thấp khớp Hoa Kỳ (ACR), Liên đoàn Thấp khớp Châu Âu (EULAR), và các tổ chức y khoa uy tín khác, chúng tôi tổng hợp 7 điều mà bệnh nhân gout tuyệt đối không được làm nhằm giúp người bệnh điều trị bệnh Gout hiệu quả, kiểm soát cơn đau và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm
Không tự ý ngừng thuốc hạ acid uric khi có cơn gout cấp
Đây là sai lầm nguy hiểm nhất mà nhiều bệnh nhân gout mắc phải
Khi xuất hiện cơn gout cấp với các triệu chứng đau nhức, sưng viêm dữ dội, nhiều người bệnh có xu hướng ngừng sử dụng thuốc hạ acid uric (như allopurinol hoặc febuxostat) với suy nghĩ rằng thuốc không hiệu quả, thậm chí lo sợ thuốc là nguyên nhân gây ra cơn đau
Tuy nhiên, đây là quan niệm hoàn toàn sai và dẫn đến nguy cơ tiềm ẩn khiến bệnh trở nặng
Tại sao việc ngừng thuốc hạ acid uric đột ngột lại nguy hiểm?
Khi ngừng thuốc đột ngột, nồng độ acid uric trong máu sẽ tăng vọt. Sự thay đổi này tạo ra môi trường không ổn định, khiến các tinh thể acid uric được hình thành mới hoặc các tinh thể cũ bị giải phóng từ mô xung quanh khớp.
Điều này không chỉ kéo dài cơn viêm hiện tại mà còn có thể kích hoạt những cơn đau mới ở các vị trí khác, tăng nguy cơ tiến triển thành gout mãn tính kèm biến chứng hạt tophi
Cách xử lý khi có cơn gout cấp:
- Tiếp tục dùng thuốc hạ acid uric đúng liều theo chỉ định của Bác sĩ, không tự ý ngừng hoặc giảm liều
- Sử dụng thuốc điều trị cơn gout cấp theo hướng dẫn như: colchicine, NSAIDs hoặc corticosteroid
- Luôn tham khảo ý kiến Bác sĩ chuyên khoa Cơ xương khớp nếu có dấu hiệu bất thường, không tự ý thay đổi thuốc hay liều lượng
Không sử dụng thuốc hạ acid uric liều cao ngay từ đầu
Bắt đầu điều trị bệnh gout bằng liều thuốc hạ acid uric cao là một sai lầm nghiêm trọng, việc đó không chỉ làm tăng nguy cơ kích hoạt cơn gout cấp, mà còn khó kiểm soát cơn gout cấp hơn
Thực tế, nhiều bệnh nhân và thậm chí một số Bác sĩ thiếu kinh nghiệm có xu hướng dùng liều cao ngay từ đầu để đạt hiệu quả nhanh. Tuy nhiên, cách làm này hoàn toàn sai lầm và đi ngược lại với khuyến cáo của các hiệp hội y khoa thế giới
Chiến lược điều trị đúng: “Bắt đầu chậm, tăng chậm”
Theo hướng dẫn quốc tế về điều trị gout của các tổ chức y khoa uy tín, việc điều trị cần tuân thủ nguyên tắc bắt đầu liều thấp, tăng từ từ
- Liều khởi đầu khuyến nghị: Allopurinol ≤ 100mg/ngày (thậm chí thấp hơn nếu có suy thận)
- Febuxostat: ≤ 40mg/ngày
Sau đó, theo dõi nồng độ acid uric sau 2 – 4 tuần, và tăng liều từ từ, từng bước nhỏ (thường tăng 100mg allopurinol mỗi lần) cho đến khi đạt mục tiêu acid uric < 6mg/dL.
Tại sao không nên dùng liều cao ngay từ đầu?
Khi nồng độ acid uric trong máu giảm đột ngột do bắt đầu với liều cao, một lượng lớn tinh thể urat tích tụ trước đó có thể bị hòa tan nhanh, tạo ra gradient nồng độ lớn giữa máu và mô. Điều này dẫn đến việc hòa tan nhanh các tinh thể đã lắng đọng, giải phóng một lượng lớn tinh thể vào dịch khớp và kích hoạt cơn viêm cấp tính nghiêm trọng. Tình trạng này được gọi là “mobilization flare” – bùng phát viêm do sự di chuyển của tinh thể acid uric
Trong giai đoạn điều trị, không tự ý tăng liều thuốc tại nhà, mọi thay đổi cần có chỉ định từ Bác sĩ chuyên khoa Cơ xương khớp. Sử dụng thuốc đúng không chỉ có thể kiểm soát gout hiệu quả mà còn phòng ngừa biến chứng như hạt tophi hay tổn thương khớp
Không bỏ qua thuốc dự phòng khi bắt đầu điều trị hạ acid uric
Khi bắt đầu điều trị bệnh gout bằng thuốc acid uric, rất nhiều bệnh nhân bỏ qua thuốc dự phòng cơn gout cấp, đây là một sai lầm phổ biến nhưng gây hậu quả nghiêm trọng
Việc từ chối hoặc bỏ qua thuốc dự phòng khi bắt đầu điều trị hạ acid uric là một sai lầm khiến bệnh nhân phải chịu đựng những cơn đau không cần thiết trong giai đoạn đầu điều trị
Vì sao cần phải dùng thuốc dự phòng khi điều trị gout?
Ngay cả bắt đầu điều trị với liều thấp và tăng từ từ, tuân thủ theo nguyên tắc “bắt đầu chậm, tăng chậm” (theo khuyến cáo quốc tế) thì sự thay đổi nồng độ acid uric trong máu vẫn có thể gây ra cơn gout cấp trong những tháng đầu điều trị
Thống kê từ các nghiên cứu lâm sàng cho thấy:
- Có 25% – 77% bệnh nhân có thể gặp cơn gout cấp trong 6 tháng đầu nếu không dùng thuốc dự phòng
- Tỷ lệ này giảm xuống còn 10% – 50% nếu có sử dụng thuốc dự phòng
Thuốc dự phòng gout: lựa chọn như thế nào để an toàn và hiệu quả
- Colchicine liều thấp (0.5-1mg/ngày): Lựa chọn hàng đầu
- NSAIDs liều thấp: Cho bệnh nhân không thể dùng colchicine
- Thời gian: Thường 3-6 tháng, có thể kéo dài hơn ở bệnh nhân nguy cơ cao
Dùng đúng thuốc, đúng thời điểm và đúng liều lượng theo chỉ định của Bác sĩ chuyên khoa Cơ xương khớp là chìa khóa để kiểm soát gout thành công và tránh biến chứng nặng nề về sau
Không sử dụng NSAIDs khi có chống chỉ định
NSAIDs (thuốc kháng viêm không steroid) là lựa chọn hàng đầu để điều trị cơn gout cấp. Tuy nhiên, khi dùng NSAIDs có chống chỉ định, đặc biệt ở những người bệnh có bệnh nền, có thể ra biến chứng nghiêm trọng, thậm chí có thể đe dọa tính mạng
Một số tình trạng bệnh lý chống chỉ định dùng NSAIDs:
- Bệnh thận mạn tính: NSAIDs có thể dẫn đến suy thận cấp, đặc biệt nguy hiểm ở những người đã có chức năng thận suy yếu từ trước
- Suy tim: các thuốc này làm tăng tích tụ natri và nước, làm tăng gánh nặng cho tim, dễ dẫn đến phù, khó thở
- Bệnh gan nặng: khả năng chuyển hóa thuốc bị ảnh hưởng, dễ tích tụ NSAIDs trong cơ thể và gây độc tính
- Tiền sử loét dạ dày: NSAIDs làm tăng nguy cơ loét mới hoặc chảy máu tiêu hóa
Ở những bệnh nhân có các bệnh lý nền này, tuyệt đối không tự ý dùng NSAIDs để điều trị gout dù thuốc có thể giảm đau nhanh. Thay vào đó, hãy lựa chọn phương pháp điều trị an toàn theo hướng dẫn và theo dõi của Bác sĩ chuyên khoa
Giải pháp thay thế an toàn khi người bệnh không dùng được NSAIDs:
- Colchicine: Hiệu quả và an toàn hơn cho người bệnh khi NSAIDs không phù hợp, cần điều chỉnh liều ở bệnh nhân suy thận để tránh ngộ độc thuốc
- Corticosteroids (thuốc corticoid): Có thể sử dụng dưới dạng uống hoặc tiêm khớp, tiêm bắp, phù hợp cho bệnh nhân có nhiều chống chỉ định nhưng vẫn phải theo dõi bởi Bác sĩ chuyên khoa
Việc điều trị bệnh gout cần được theo dõi cá nhân hóa, hãy luôn thông báo bệnh sử cho Bác sĩ, đặc biệt là bệnh lý về thận, gan, tim mạch, dạ dày để được lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp và an toàn
Không tự ý điều chỉnh liều thuốc theo cảm giác
Một trong những sai lầm nguy hiểm là nhiều bệnh nhân có xu hướng tăng giảm liều thuốc dựa trên cảm giác chủ quan, như thấy hết đau thì ngưng thuốc hoặc thấy đau nhiều thì người bệnh tự ý tăng liều. Việc điều trị theo cảm tính không những không đạt được hiệu quả điều trị mà còn làm tăng nguy cơ biến chứng nghiêm trọng
Nguyên dắc điều trị gout: “Điều trị theo mục tiêu”
Theo hướng dẫn từ Hiệp hội thấp khớp Hoa Kỳ (ACR) và Liên đoàn Thấp khớp Châu Âu (EULAR), việc điều trị gout phải dựa trên các chỉ số khách quan, đặc biệt là nồng độ acid uric trong máu
- Mục tiêu chung: acid uric máu < 6mg/dL (360 μmol/L)
- Trường hợp có hạt tophi hoặc gout mạn tính: Acid uric < 5mg/dL (300 μmol/L)
Đây là những ngưỡng an toàn giúp ngăn chặn quá trình lắng đọng tinh thể urat trong khớp và các mô, từ đó ngăn ngừa tái phát cơn gout cấp và biến chứng
Tại sao cảm giác chủ quan không đáng tin cậy?
Gout là một bệnh lý đặc biệt vì có đặc điểm xen kẽ giữa các cơn cấp và giai đoạn không triệu chứng. Khi không có triệu chứng, bệnh nhân dễ nghĩ rằng đã khỏi bệnh và có thể giảm thuốc, nhưng trên thực tế, bệnh vẫn tiến triển âm thầm, làm tăng nguy cơ xuất hiện các cơn gout mới.
Lịch theo dõi điều trị gout đúng cách:
Việc theo dõi thường xuyên giúp đảm bảo nồng độ acid uric luôn được giữ trong vùng mục tiêu và điều chỉnh thuốc phù hợp
- Giai đoạn đầu: Kiểm tra acid uric sau 2-4 tuần khi thay đổi liều
- Sau khi ổn định: Theo dõi mỗi 3-6 tháng
- Theo dõi an toàn: Chức năng thận và gan định kỳ
Không bỏ qua điều trị tích cực khi bệnh gout đã có dấu hiệu nặng
Một trong những sai lầm nghiêm trọng khiến bệnh Gout chuyển biến nặng, gây biến chứng không thể phục hồi là trì hoãn điều trị tích cực khi đã xuất hiện các dấu hiệu tổn thương nghiêm trọng.
Các dấu hiệu cần phải điều trị tích cực ngay:
- Xuất hiện hạt tophi: Khối tinh thể acid uric ở tai, khuỷu tay, bàn tay, đầu gối
- Tổn thương xương trên phim X-quang: Các khuyết xương đặc trưng
- Cơn gout tái phát thường xuyên: có từ 2 cơn gout trong một năm, cho thấy bệnh đang không được kiểm soát hiệu quả
Không sử dụng thuốc chống chỉ định ở bệnh nhân đặc biệt
Việc điều trị bệnh Gout ở một số nhóm bệnh nhân đặc biệt đòi hỏi sự chú ý đặc biệt do nguy cơ cao về tác dụng phụ để tránh biến chứng và nguy hiểm
Những đối tượng cần đặc biệt chú ý khi điều trị gout:
- Người cao tuổi: thường có nhiều bệnh lý đi kèm và dùng nhiều thuốc
- Suy thận giai đoạn cuối: hầu hết thuốc cần điều chỉnh liều hoặc chống chỉ định
- Bệnh nhân ghép thận: có tương tác phức tạp với thuốc ức chế miễn dịch
Giải pháp điều trị cho những trường hợp phức tạp:
- Tham khảo ý kiến chuyên gia thấp khớp hoặc thận học để có chỉ định an toàn và hiệu quả
- Cân nhắc các liệu pháp đặc biệt như chất ức chế interleukin-1
- Sử dụng pegloticase cho trường hợp kháng trị
7 sai lầm nghiêm trọng bệnh nhân mắc bệnh gout cần tránh
- Ngừng thuốc hạ acid uric khi có cơn gout cấp: dừng thuốc đột ngột khiến acid uric tăng vọt, làm cơn đau kéo dài và nặng hơn. Giải pháp là tiếp tục duy trì thuốc và điều trị cơn cấp bằng thuốc chống viêm theo chỉ định của Bác sĩ chuyên khoa
- Dùng liều thuốc hạ acid uric quá cao ngay từ đầu: Gây cơn đau cấp dữ dội do tinh thể bị huy động đột ngột.Chúng ta nên bắt đầu với liều thấp và tăng từ từ
- Bỏ qua thuốc dự phòng: Khi không sử dụng colchicine/ NSAIDs dự phòng, nguy cơ gặp cơn Gout tái phát từ 25% – 77%. Bệnh nhân nên dùng colchicine/NSAIDs đều đặn trong 3–6 tháng đầu điều trị.
- Dùng NSAIDs khi có chống chỉ định: Với các bệnh nhân bị suy thận, suy tim, bệnh gan nặng hoặc có tiền sử loét dạ dày, việc dùng NSAIDs có thể gây suy thận cấp hoặc xuất huyết tiêu hóa. Giải pháp thay thế là colchicine hoặc corticosteroids.
- Tự ý điều chỉnh liều thuốc theo cảm giác: Khi bệnh nhân cảm thấy đỡ và tự giảm liều, nồng độ acid uric có thể tăng lại âm thầm, gây tổn thương khớp. Việc điều trị Gout phải dựa trên kết quả xét nghiệm acid uric và có theo dõi định kỳ.
- Bỏ qua điều trị tích cực khi có dấu hiệu bệnh nặng: Sự xuất hiện hạt tophi, tổn thương xương hoặc cơn đau tái phát nhiều lần là dấu hiệu bệnh tiến triển. Lúc này cần giảm acid uric sâu hơn (<5 mg/dL), kết hợp thuốc và theo dõi sát.
- Dùng thuốc không phù hợp ở bệnh nhân đặc biệt: Như đã nói ở trên, người cao tuổi, bệnh nhân suy thận hoặc ghép tạng cần có chiến lược điều trị riêng biệt, không nên áp dụng phác đồ thông thường.
Lời khuyên tổng quát dành cho bệnh nhân gout:
Để điều trị bệnh gout hiệu quả, bệnh nhân cần ghi nhớ những nguyên tắc vàng sau đây:
- Hiểu biết là sức mạnh: Tìm hiểu đúng về bệnh từ nguồn uy tín
- Kiên nhẫn với điều trị: Hiệu quả có thể mất vài tháng mới thấy rõ
- Tuân thủ nghiêm ngặt: Uống thuốc đúng giờ, đúng liều
- Theo dõi định kỳ: Không bỏ qua lịch xét nghiệm và tái khám
- Giao tiếp với bác sĩ: Báo cáo mọi thay đổi và thắc mắc
Khi nào cần đến viện khẩn cấp:
- Cơn gout kéo dài không đáp ứng điều trị
- Sốt cao kèm đau khớp (nghi ngờ nhiễm trùng khớp)
- Triệu chứng dị ứng nghiêm trọng với thuốc
Gout là căn bệnh hoàn toàn có thể kiểm soát được nếu được điều trị đúng cách. Việc tránh được 7 sai lầm trên không chỉ giúp bệnh nhân kiểm soát tốt bệnh mà còn ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
Hãy nhớ rằng thông tin này chỉ mang tính chất giáo dục và không thể thay thế lời khuyên của bác sĩ chuyên khoa. Luôn trao đổi với đội ngũ chăm sóc sức khỏe trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi nào trong điều trị.
Với sự hiểu biết đúng đắn và tuân thủ điều trị, bệnh nhân gout hoàn toàn có thể sống một cuộc sống khỏe mạnh, không còn lo lắng về những cơn đau dữ dội của bệnh gout.
