Chia sẻ từ ThS.BS Huỳnh Phương Thanh – Chuyên khoa Cơ xương khớp, Phòng khám đa khoa Vạn Phước Cửu Long, với nhiều năm kinh nghiệm trong điều trị các bệnh lý cơ xương khớp: Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát và phòng ngừa các cơn Gout cấp. Tuân thủ tốt nguyên tắc dinh dưỡng kết hợp với điều trị đúng phác đồ, người bệnh Gút hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và cuộc sống ít bị ảnh hưởng bởi căn bệnh này.
Gout – Căn bệnh gây ra cơn đau dữ dội và dễ tái phát nếu không kiểm soát đúng cách
Gout là một dạng viêm khớp do rối loạn chuyển hóa purin trong cơ thể, dẫn đến tình trạng tích tụ axit uric trong máu, dẫn đến sự hình thành và lắng đọng các tinh thể urat tại các khớp, thường gặp ở ngón chân cái. Căn bệnh này không chỉ gây đau nhức dữ dội mà còn ảnh hưởng lớn đến cuộc sống, gây biến dạng khớp và hình thành các hạt tophi dưới da
Trong quá trình điều trị Gout, chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng. Một chế độ ăn uống hợp lý, khoa học không chỉ giúp kiểm soát nồng độ axit uric mà còn góp phần phòng ngừa các đợt bùng cấp và ngăn ngừa biến chứng.
Theo lời khuyên của các chuyên gia, người bệnh Gout cần điều trị chế độ ăn và tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của Bác sĩ chuyên khoa. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp những một góc nhìn toàn diện về những nguyên tắc giúp người bệnh kiểm soát Gout hiệu quả
Chế độ ăn uống: Đồng minh hay “kẻ thù” của người bệnh Gout
Chế độ ăn uống đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc kiểm soát và phòng ngừa bệnh Gút. Gout là kết quả của việc axit uric tích tụ trong máu axit uric lại là sản phẩm của quá trình phân hủy purin – một hợp chất có trong nhiều loại thực phẩm và đồ uống hàng ngày
Thông thường, axit uric sẽ được thận đào thải ra khỏi cơ thể. Tuy nhiên, khi cơ thể sản sinh quá nhiều axit uric hoặc chức năng đào thải của thận suy giảm. lượng axit uric này sẽ tích tụ lại, hình thành tinh thể urat và gây nên bệnh Gout
Một số thực phẩm giàu purin như thịt đỏ, nội tạng động vật, hải sản và bia là nguyên nhân phổ biến làm tăng nồng độ axit uric trong máu và tăng nguy cơ bùng phát Gout. Ngược lại, các loại thực phẩm có hàm lượng purin thấp và giáu chất chống oxy hóa có khả năng hỗ trợ giảm axit uric, cải thiện chức năng thận, góp phần kiểm soát bệnh hiệu quả
Nguyên tắc dinh dưỡng cho người bệnh Gout – Ăn gì để kiểm soát bệnh hiệu quả
Chế độ ăn uống đóng vai trò quyết định trong việc phòng ngừa và kiểm soát các cơn đau Gout . Dưới đây là những nguyên tắc dinh dưỡng quan trọng trong việc phòng ngừa và kiểm soát các cơn đau Gout.
Hạn chế tối đa những thực phẩm giàu purin
Người mắc bệnh Gout cần tránh hoặc hạn chế tối đa các thực phẩm chứa nhiều purin, vì chúng là nguyên nhân chính làm tăng nồng độ axit uric trong máu:
- Thịt đỏ: bò, cừu, dê.
- Hải sản: cá mòi, cá trích, cá thu, tôm, cua.
- Nội tạng động vật: gan, thận, óc, lòng, dạ dày.
- Gia cầm da sẫm màu: vịt, ngỗng.
- Thực phẩm chế biến sẵn: xúc xích, thịt hộp, nước dùng xương cô đặc.
Đặc biệt, rượu bia và đồ uống có cồn cũng là tác nhân làm tăng sản sinh axit uric và ức chế khả năng đào thải qua thận. Người bệnh Gout cần phải kiêng các loại đồ uống này để phòng tránh các đợt bùng phát
Tăng cường nhóm thực phẩm hỗ trợ kiểm soát bệnh Gout
- Bên cạnh việc phòng tránh các thực phẩm giàu purin, người bệnh nên ưu tiên bổ sung những thực phẩm có lợi, giúp thanh lọc cơ thể và hỗ trợ đào thải axit uric
- Rau củ quả tươi
- Cung cấp vitamin, khoáng chất và chất xơ
- Một số loại rau như súp lơ xanh, cải bó xôi, cà rốt, dưa leo, bí đỏ giúp thanh lọc cơ thể.
Lưu ý: Dù một số loại rau như măng tây, nấm, cải bó xôi có chứa purin, nhưng purin từ thực vật ít gây ảnh hưởng hơn từ động vật, nên vẫn có thể sử dụng với liều lượng vừa phải
- Ngũ cốc nguyên hạt và tinh bột phức hợp
- Gạo lứt, yến mạch, bánh mì nguyên cám, khoai lang, bắp giúp ổn định đường huyết và hỗ trợ chức năng thận.
- Sữa ít béo và các sản phẩm từ sữa
- Sữa tách béo, sữa chua không đường, phô mai ít béo có tác dụng làm giảm nồng độ axit uric trong máu.
- Uống nhiều nước
- Mỗi ngày nên uống từ 2–3 lít nước (hoặc hơn nếu thời tiết nóng hoặc cơ thể vận động nhiều) để tăng đào thải axit uric qua đường nước tiểu.
Những thực phẩm người bệnh Gout nên hạn chế và tránh hoàn toàn
Để kiểm soát tốt bệnh Gout và giảm nguy cơ tái phát, người bệnh cần chút ý tránh xa một số loại thực phẩm có thể làm tăng axit uric hoặc gây áp lực lên gan, thận. Dưới đây là 3 nhóm thực phẩm cấn phải hạn chế:
Thực phẩm chứa nhiều fructose
Fructose là loại đường đơn có trong:
- Nước ngọt có gas
- Nước trái cây đóng chai
- Kẹp ngọt
- Nước tăng lực và đồ uống thể thao đóng chai
Fructost kích thích gan sản xuất axit uric, khiến nồng độ axit trong máu tăng cao và làm trầm trọng thêm tình trạng viêm khớp Gout. Do đó, người bệnh cần hạn chế những sản phẩm chứa fructose trong khẩu phần ăn hàng ngày
Thực phẩm chiên xào, nhiều dầu mỡ
Chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa như:
- Đồ chiên rán (gà rán, khoai tây chiên,…
- Mỡ động vật (mỡ heo, bơ động vật,..)
- Thức ăn nhanh, thực phẩm chế biến sẵn
Không chỉ gây tăng cân – yếu tố làm nặng thêm bệnh Gout mà còn làm suy giảm chức năng gan và thận, khiến quá trình đào thải axit uric bị cản trở
Rượu bia và đồ uống có cồn
Đây là tác nhân nguy hiểm hàng đầu làm tăng nguy cơ khởi phát cơn Gút cấp. Rượu làm tăng sản sinh axit uric và làm giảm khả năng đào thải qua thận. Bia đặc biệt chứa nhiều purin, là thức uống cần kiêng tuyệt đối với người bị Gout.
Thực đơn mẫu hàng ngày dành cho người bệnh Gout
Chế độ ăn uống khoa học, hợp lý đóng vai trò then chốt trong việc kiểm soát và phòng ngừa bệnh Gout. Dưới đây là gợi ý thực đơn cho người bệnh Gout, vừa đảm bảo dinh dưỡng, vừa hạn chế axit uric trong máu
Bữa sáng:
- Cháo yến mạch nấu với sữa ít béo: giúp no lâu và hỗ trợ tiêu hóa
- 1 quả chuối hoặc trái cây tươi (không quá ngọt) như táo, lê
- 1 cốc nước lọc hoặc trà thảo mộc không đường để thanh lọc cơ thể
Bữa trưa:
- Cơm gạo lứt: chứa nhiều chất xơ, hỗ trợ kiểm soát đường huyết
- Cá nướng hoặc ức gà (luộc/ nướng) khoảng 80g.
- Rau luộc: bí xanh, cải ngọt.
- Canh rau củ ít gia vị (dầu mỡ và muối,..)
- Tráng miệng: trái cây thanh mát như dưa hấu hoặc thanh long
Bữa tối:
- Súp rau củ hoặc miến dong nấu nấm: nhẹ bụng, dễ tiêu hóa
- Salad trộn dầu ô liu nhẹ: bổ sung chất xơ và chất béo tốt cho tim mạch
- 1 hũ sữa chua không đường giúp cân bằng hệ vi sinh đường ruột
Bữa phụ (giữa các bữa chính)
- Trái cây ít ngọt như táo, lê, thanh long,…
- Một ít hạt điều, hạt bí rang không muối: cung cấp chất béo không bão hòa
- Uống đủ nước đều đặn giữa các bữa ăn
Mỗi người có thể điều chỉnh khẩu phần ăn tùy theo tình trạng bệnh và chỉ định của bác sĩ. Không nên tự ý loại bỏ nhốm thực phẩm nếu không có hướng dẫn chuyên môn
Những thói quen hỗ trợ điều trị Gout hiệu quả
Bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị và chế độ ăn uống khoa học, người bệnh Gout nên xây dựng những thói quen sinh hoạt lành mạnh để hỗ trợ kiểm soát axit uric trong máu, ngăn ngừa bệnh tái phát
- Kiểm soát cân nặng
- Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ mắc Gout và khiến những cơn đau trở nên nghiêm trọng hơn. Giảm cân từ từ và bền vững thông qua ăn uống và luyện tập giúp kiểm soát triệu chứng.
- Tập luyện đều đặn
- Các bài tập nhẹ như đi bộ, yoga, bơi lội giúp cải thiện tuần hoàn và hỗ trợ đào thải axit uric. Tuy nhiên, không nên luyện tập quá sức trong giai đoạn cơn đau cấp.
- Khám sức khỏe định kỳ
- Theo dõi chỉ số axit uric trong máu định kỳ giúp phát hiện sớm nguy cơ tái phát hoặc biến chứng. Bác sĩ sẽ căn cứ vào kết quả này để điều chỉnh liều thuốc, chế độ ăn và các biện pháp nhằm kiểm soát tiến triển bệnh và điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp với từng giai đoạn bệnh
Những hiểu lầm phổ biến về chế độ ăn cho người bị bệnh Gout
Hiểu đúng về dinh dưỡng cho người bệnh Gout sẽ giúp quá trình điều trị hiệu quả và giảm nguy cơ tái phát. Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn nhiều hiểu lầm gây ảnh hưởng đến quá trình kiểm soát bệnh
- Rau có purin nên phải kiêng hoàn toàn
- Nhiều người lo ngại một số loại rau chứa purin như măng tây, nấm, cải bó xôi sẽ làm bệnh Gout nặng hơn. Thực tế, không hoàn toàn đúng. Purin trong thực vật thường đi kèm chất xơ và vitamin nên ít ảnh hưởng hơn. Không nên loại bỏ hoàn toàn rau xanh khỏi chế độ ăn.
- Chỉ cần uống thuốc là đủ, không cần ăn kiêng
- Thuốc điều trị giúp kiểm soát triệu chứng tạm thời nhưng chế độ ăn uống không hợp lý vẫn có thể làm tăng axit uric và gây tái phát Gout
- Ăn trái cây thoải mái vì lành mạnh
- Mặc dù trái cây tốt cho sức khỏe nhưng một số loại như xoài, sầu riêng, nho, mít chứa hàm lượng fructose cao, dễ làm tăng nồng độ axit uric nếu tiêu thụ quá nhiều. Người bệnh nên chọn trái cây ít ngọt và ăn với lượng vừa phải
- Chế độ dinh dưỡng khoa học là nền tảng trong việc điều trị và phòng ngừa bệnh gout. Người bệnh cần ăn uống cân bằng, tránh xa các thực phẩm giàu purin, giảm tiêu thụ đồ uống có cồn và đường, đồng thời duy trì lối sống lành mạnh.
Việc thay đổi thói quen ăn uống không chỉ giúp kiểm soát bệnh gout hiệu quả mà còn phòng ngừa nhiều bệnh lý khác như tiểu đường, tim mạch và rối loạn chuyển hóa. Với sự kiên trì và tuân thủ đúng hướng dẫn, người bệnh hoàn toàn có thể sống khỏe mạnh và ít bị ảnh hưởng bởi căn bệnh này.
