Bác sĩ CkI Lâm Huyền Trang – Chuyên khoa Nội tiết Tim mạch, Phòng khám đa khoa Vạn Phước Cửu Long có những chia sẻ chuyên sâu trong bài viết sau đây nhưng vẫn dễ hiểu về các yếu tố nguy cơ tim mạch và tầm quan trọng của việc thăm khám kịp thời. Với nhiều năm kinh nghiệm trong điều trị các bệnh lý tim mạch, chuyển hóa, Bác sĩ Trang sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, cách nhận diện sớm các yếu tố nguy cơ và khi nào thì bạn nên thăm khám với Bác sĩ
Bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn cầu. Tuy nhiên, điều đáng mừng là phần lớn các bệnh tim mạch có thể được phòng ngừa hoặc kiểm soát hiệu quả nếu chúng ta hiểu rõ về các yếu tố nguy cơ và chủ động chăm sóc sức khỏe. Bài báo cáo này sẽ giúp bạn nhận diện các yếu tố nguy cơ tim mạch chính, cách chúng ảnh hưởng đến trái tim và mạch máu của bạn, cũng như thời điểm quan trọng để bạn cần đi khám và tư vấn bác sĩ.
Các Yếu Tố Nguy Cơ Tim Mạch Chính
Yếu tố nguy cơ tim mạch là những điều kiện hoặc thói quen làm tăng khả năng bạn mắc các bệnh về tim và mạch máu, chẳng hạn như bệnh mạch vành, đột quỵ, suy tim hoặc nhồi máu cơ tim. Chúng ta có thể chia các yếu tố này thành hai nhóm chính: các yếu tố không thể thay đổi và các yếu tố có thể thay đổi được.
- Các Yếu Tố Nguy Cơ Không Thể Thay Đổi
Đây là những yếu tố mà bạn không thể thay đổi hoặc kiểm soát được, nhưng việc nhận biết chúng giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa và quản lý các yếu tố nguy cơ khác.
- Tuổi tác: Nguy cơ mắc bệnh tim mạch tăng lên đáng kể theo tuổi tác. Nam giới thường có nguy cơ cao hơn từ tuổi 45 trở đi, trong khi nữ giới có nguy cơ tăng lên sau mãn kinh, thường là từ tuổi 55.
- Giới tính: Nhìn chung, nam giới có nguy cơ mắc bệnh tim mạch sớm hơn nữ giới. Tuy nhiên, sau mãn kinh, nguy cơ ở nữ giới tăng lên và có thể ngang bằng hoặc vượt qua nam giới.
- Tiền sử gia đình: Nếu bố, mẹ hoặc anh chị em ruột của bạn mắc bệnh tim mạch sớm (nam giới trước 55 tuổi, nữ giới trước 65 tuổi), nguy cơ của bạn cũng sẽ tăng lên. Điều này cho thấy yếu tố di truyền đóng một vai trò quan trọng.
- Chủng tộc/Dân tộc: Một số nhóm chủng tộc/dân tộc có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn do yếu tố di truyền và lối sống đặc trưng
- Các Yếu Tố Nguy Cơ Có Thể Thay Đổi Được
- Hút thuốc lá: Đây là một trong những yếu tố nguy cơ lớn nhất và có thể phòng ngừa được. Hút thuốc lá gây tổn thương nghiêm trọng đến các mạch máu, làm tăng xơ vữa động mạch, tăng huyết áp và giảm lượng oxy đến tim. Cả hút thuốc chủ động và hút thuốc thụ động (hít khói thuốc từ người khác) đều cực kỳ nguy hiểm.
- Tăng huyết áp (Cao huyết áp): Huyết áp cao là khi áp lực máu lên thành động mạch của bạn quá lớn và kéo dài. Điều này làm tổn thương thành mạch máu, khiến chúng cứng hơn và hẹp hơn, gây khó khăn cho tim khi bơm máu. Tăng huyết áp thường không có triệu chứng rõ ràng nên còn được gọi là “kẻ giết người thầm lặng”.
- Rối loạn lipid máu (Cholesterol cao): Cholesterol là một chất béo cần thiết cho cơ thể, nhưng khi có quá nhiều cholesterol xấu (LDL-cholesterol) và quá ít cholesterol tốt (HDL-cholesterol), nó có thể tích tụ trong động mạch, tạo thành mảng bám và làm xơ cứng động mạch (xơ vữa động mạch).
- Bệnh đái tháo đường (Tiểu đường): Bệnh tiểu đường không được kiểm soát tốt sẽ làm tổn thương các mạch máu và thần kinh kiểm soát tim. Người bệnh tiểu đường có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao gấp 2-4 lần so với người không mắc bệnh.
- Thừa cân hoặc béo phì: Thừa cân làm tăng gánh nặng cho tim, tăng huyết áp, tăng cholesterol xấu và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. Vòng eo lớn (nữ trên 80cm, nam trên 90cm) đặc biệt nguy hiểm vì nó liên quan đến mỡ nội tạng, có thể gây viêm và kháng insulin.
- Lười vận động (Ít hoạt động thể chất): Thiếu vận động góp phần vào béo phì, huyết áp cao, cholesterol cao và tiểu đường. Hoạt động thể chất đều đặn giúp tăng cường cơ tim, cải thiện lưu thông máu và giảm căng thẳng.
- Chế độ ăn uống không lành mạnh: Một chế độ ăn nhiều chất béo bão hòa, chất béo chuyển hóa (trans fat), cholesterol, natri (muối) và đường có thể dẫn đến các vấn đề về tim mạch. Ngược lại, chế độ ăn giàu rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, cá béo và các loại hạt có lợi cho tim.
- Căng thẳng mãn tính (Stress): Stress kéo dài có thể làm tăng huyết áp, nhịp tim và khiến bạn có xu hướng tìm đến các thói quen không lành mạnh như hút thuốc, ăn quá nhiều.
- Uống quá nhiều rượu bia: Uống rượu bia quá mức có thể làm tăng huyết áp, gây suy tim, đột quỵ và rối loạn nhịp tim.
- Ngưng thở khi ngủ: Tình trạng này khiến bạn ngừng thở trong thời gian ngắn nhiều lần trong đêm, dẫn đến giảm oxy máu và tăng nguy cơ tăng huyết áp, đau tim, đột quỵ.
Khi Nào Cần Đi Khám và Tư Vấn Bác Sĩ?
Việc thăm khám bác sĩ định kỳ và không trì hoãn khi có các triệu chứng bất thường là cực kỳ quan trọng để phát hiện sớm và quản lý các vấn đề tim mạch. Dưới đây là những thời điểm và tình huống bạn cần đặc biệt lưu ý:
- Khám Sức Khỏe Định Kỳ
Ngay cả khi bạn cảm thấy hoàn toàn khỏe mạnh, việc kiểm tra sức khỏe định kỳ là cần thiết, đặc biệt nếu bạn đã qua tuổi 30-40. Bác sĩ sẽ giúp bạn:
- Đo huyết áp
- Kiểm tra cholesterol và triglyceride
- Kiểm tra đường huyết
- Thảo luận về tiền sử gia đình và lối sống
- Tính toán nguy cơ tim mạch tổng thể
2. Khi Có Bất Kỳ Triệu Chứng Bất Thường Nào
Đừng bao giờ bỏ qua các dấu hiệu cảnh báo từ cơ thể bạn. Hãy đến gặp bác sĩ ngay lập tức nếu bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào sau đây:
- Đau ngực
- Khó thở
- Đánh trống ngực/Loạn nhịp tim
- Phù (Sưng) ở chân, mắt cá chân hoặc bàn chân
- Mệt mỏi bất thường hoặc suy nhược
- Chóng mặt hoặc ngất xỉu
- Đau ở chân khi đi bộ (đau cách hồi)
- Đau, tê hoặc yếu ở một bên cơ thể, hoặc khó nói đột ngột
Bạn Có Thể Làm Gì Để Bảo Vệ Trái Tim?
Việc phòng ngừa luôn tốt hơn chữa bệnh. Dưới đây là những bước quan trọng bạn có thể thực hiện ngay hôm nay để bảo vệ trái tim mình:
- Không hút thuốc lá và tránh xa khói thuốc lá thụ động.
- Duy trì chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt, đạm ít béo. Hạn chế muối, đường, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa.
- Tập thể dục thường xuyên: Mục tiêu ít nhất 150 phút hoạt động thể chất cường độ vừa phải hoặc 75 phút cường độ cao mỗi tuần.
- Duy trì cân nặng hợp lý: Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, hãy đặt mục tiêu giảm cân lành mạnh.
- Kiểm soát huyết áp: Đo huyết áp định kỳ và dùng thuốc theo chỉ định nếu cần.
- Kiểm soát đường huyết: Nếu bạn bị tiểu đường, hãy tuân thủ kế hoạch điều trị để giữ đường huyết ổn định.
- Kiểm soát cholesterol: Duy trì mức cholesterol khỏe mạnh thông qua chế độ ăn uống, tập thể dục và thuốc nếu cần.
- Giảm căng thẳng: Tìm cách lành mạnh để đối phó với stress như thiền, yoga, tập thể dục hoặc dành thời gian cho sở thích.
- Hạn chế rượu bia: Uống có chừng mực, hoặc tốt nhất là không uống.
- Ngủ đủ giấc: Đảm bảo bạn ngủ đủ 7-9 giờ mỗi đêm.
Hiểu rõ về các yếu tố nguy cơ tim mạch và nhận biết thời điểm cần đi khám bác sĩ là hai cột mốc quan trọng trong hành trình bảo vệ sức khỏe tim mạch của bạn. Đừng chần chừ khi có bất kỳ lo ngại nào về sức khỏe. Hãy chủ động nói chuyện với bác sĩ về tiền sử gia đình, lối sống và bất kỳ triệu chứng bất thường nào bạn đang gặp phải. Bằng cách kết hợp lối sống lành mạnh với việc kiểm tra sức khỏe định kỳ và sự tư vấn của chuyên gia y tế, bạn có thể giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh tim mạch và sống một cuộc sống khỏe mạnh, trọn vẹn hơn.
Sức khỏe của bạn là tài sản quý giá nhất. Hãy bắt đầu chăm sóc trái tim của bạn ngay hôm nay!
