Bác sĩ CKI Lâm Huyền Trang – Chuyên khoa Nội tiết Tim mạch, Phòng khám đa khoa Vạn Phước Cửu Long có những chia sẻ chuyên sâu về tầm soát bướu tuyến giáp trong bài viết sau đây. Với nhiều năm kinh nghiệm trong thăm khám và điều trị bệnh lý tuyến giáp. Bác sĩ Trang sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bản chất của bướu tuyến giáp, các dấu hiệu cảnh báo, những ai cần tầm soát, cũng như quy trình chẩn đoán. Bài viết không chỉ mang đến kiến thức y khoa chính xác mà còn là nguồn tham khảo đáng tin cậy theo dõi sức khỏe tuyến giáp
Tuyến giáp là một tuyến nội tiết nhỏ nằm ở phía trước cổ, có hình dạng giống cánh bướm. Tuy nhỏ bé nhưng tuyến giáp đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc điều hòa nhiều chức năng của cơ thể, từ quá trình trao đổi chất, nhịp tim đến nhiệt độ cơ thể. Khi tuyến giáp có bất thường, dù là về cấu trúc hay chức năng, đều có thể ảnh hưởng lớn đến sức khỏe. Một trong những vấn đề thường gặp nhất là sự xuất hiện của các bướu hoặc nốt ở tuyến giáp.
Việc phát hiện bướu tuyến giáp ngày càng trở nên phổ biến, một phần là nhờ sự phát triển và phổ biến của các phương tiện chẩn đoán hình ảnh như siêu âm. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra câu hỏi cho nhiều bệnh nhân: Khi nào thì nên tầm soát bướu tuyến giáp? Và liệu có nên siêu âm tuyến giáp thường quy, ngay cả khi không có triệu chứng gì không? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vấn đề này.
Bướu tuyến giáp là gì? Những điều cần biết để nhận diện sớm
Bướu tuyến giáp (hay còn gọi là nốt tuyến giáp) là những khối u hay nốt bất thường hình thành trong tuyến giáp, một tuyến nội tiết nhỏ nằm ở phía trước cổ, đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa chuyển hóa, thân nhiệt và nhịp tim. Các bướu này có thể là một khối đơn độc hoặc nhiều khối (đa nhân)
Theo thống kê, có đến 50% người trưởng thành có thể phát hiện ít nhất một nốt tuyến giáp nhỏ khi siêu âm, nhưng hầu hết chúng đều lành tính và không gây nguy hiểm
Phân loại bướu tuyến giáp:
- Bướu tuyến giáp lành tính: chiến đa số (khoảng 90-95%):
- Nang keo: chứa dịch bên trong, thường không gây triệu chứng
- U tuyến lành: khối đặc, phát triển chậm và ít ảnh hưởng đến chức năng tuyến giáp
- Viêm tuyến giáp: tuyến giáp bị viêm do nguyên nhân miễn dịch hoặc nhiễm trùng
- Bướu tuyến giáp ác tính: ung thư tuyến giáp, chiếm khoảng 5 – 10% các trường hợp
- Bao gồm các dạng phổ biến nhưng ung thư biểu mô nhú, ung thư biểu mô nang
- Phần lớn các loại ung thư tuyến giáp đều có tiên lượng tốt nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách
Khi nào nên tầm soát bướu tuyến giáp: các đối tượng nguy cơ cao cần lưu ý
Tầm soát tuyến giáp không cần thiết với tất cả mọi người. Tuy nhiên, với những người có yếu tố nguy cơ hoặc xuất hiện triệu chứng nghi ngờ, việc chủ động kiểm tra là rất quan trọng để phát hiện sớm và điều trị kịp thời
Người có triệu chứng nghi ngờ bướu tuyến giáp
Đây là lý do quan trọng nhất để đi khám. Nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nào sau đây, hãy đến gặp bác sĩ để được kiểm tra:
- Sờ thấy khối hoặc nốt ở vùng cổ: Đặc biệt là khi bạn tự sờ thấy hoặc người khác nhận thấy có một cục u ở phía trước cổ.
- Khó nuốt: Cảm giác vướng, nghẹn hoặc khó nuốt thức ăn.
- Khó thở: Cảm thấy hụt hơi, đặc biệt là khi nằm ngửa.
- Thay đổi giọng nói: Giọng khàn, yếu đi hoặc mất giọng (do bướu chèn ép dây thần kinh thanh quản).
- Đau ở cổ, hàm hoặc tai: Đau có thể lan từ cổ lên các vùng này.
- Hạch cổ sưng to: Đặc biệt là hạch cứng, không di động.
- Các triệu chứng cường giáp: Hồi hộp, tim đập nhanh, sụt cân không rõ nguyên nhân, run tay, đổ mồ hôi nhiều, dễ cáu gắt, khó ngủ.
- Các triệu chứng suy giáp: Mệt mỏi, tăng cân không rõ nguyên nhân, da khô, táo bón, rụng tóc, hay quên, nhạy cảm với lạnh.
Lưu ý: Nhiều triệu chứng trên có thể do các bệnh lý khác gây ra. Tuy nhiên, nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, việc đi khám để loại trừ vấn đề về tuyến giáp là rất cần thiết
Người có tiền sử gia đình liên quan đến ung thư tuyến giáp
- Có người thân trực hệ (cha mẹ, anh chị em ruột) từng mắc bệnh ung thư tuyến giáp
- Gia đình có hội chứng di truyền liên quan, làm tăng nguy cơ ung thư tuyến giáp
Tiền sử cá nhân nguy cơ cao
- Từng tiếp xúc với phóng xạ liều cao, đặc biệt ở vùng đầu và cổ
- Tiền sử mắc các bệnh tự miễn khác
- Được chẩn đoán có bưới cổ (phì đại tuyến giáp) hoặc có nốt tuyến giáp từ trước
Kết quả khám sức khỏe định kỳ bất thường
- Trong quá trình khám, Bác sĩ phát hiện nốt hoặc khối ở cổ khi khám tổng quát
- Xét nghiệm hormone tuyến giáp bất thường, như nồng độ TSH tăng hoặc giảm không rõ nguyên nhân
Quy trình tầm soát và chẩn đoán bướu tuyến giáp
Khi có triệu chứng nghi ngờ hoặc thuộc nhóm nguy cơ cao, Bác sĩ sẽ thực hiện quy trình thăm khám và chẩn đoán bướu tuyến giáp:
- Thăm khám lâm sàng:
- Hỏi chi tiết về tiền sử bệnh lý cá nhân và gia đình
- Sờ nắn vùng cổ để tìm các nốt, cục, khối u bất thường hoặc hạch cổ sưng to
- Đánh giá các triệu chứng đi kèm như khó nuốt, khàn tiếng, mệt mỏi, tim đập nhanh
- Xét nghiệm máu đánh giá chức năng tuyến giáp
- TSH: đánh giá hoạt động của tuyến giáp
- FT3, FT4: đo lường nồng độ hormone tuyến giáp trong máu
- Kháng thể tuyến giáp cũng có thể được kiểm tra nếu nghi ngờ có bệnh lý tự miễn
- Siêu âm tuyến giáp: đây là bước không xâm lấn, an toàn và được dùng để đánh giá chi tiết
- Xác định số lượng và kích thước nốt tuyến giáp
- Cáu trúc nốt: đặc, nang, hỗ hợp
- Hình dạng, bờ viền, vôi hóa vi thể, độ tăng sinh mạch máu
- Sự hiện diện của hạch cổ bất thường
- Chọc hút tế bào bằng kim nhỏ (FNA): nếu siêu âm phát hiện nốt có các đặc điểm nghi ngờ ác tính (ví dụ: kích thước lớn, bờ không đều, kém âm, có vi vôi hóa, hình dáng cao hơn rộng, có hạch cổ bất thường đi kèm), bác sĩ sẽ chỉ định FNA.
- Đây là thủ thuật dùng kim nhỏ chọc vào nốt để lấy mẫu tế bào
- Mẫu này sẽ được phân tích dưới kính hiển vi để xác định nốt là lành tính hay ác tính
Lời khuyên quan trọng dành cho người có nguy cơ hoặc đang mắc bướu tuyến giáp
- Lắng nghe cơ thể: Nếu bạn nhận thấy bất kỳ triệu chứng bất thường nào ở vùng cổ hoặc có những lo lắng về sức khỏe tuyến giáp, đừng bỏ qua và hãy đến gặp bác sĩ để được kiểm tra
- Chia sẻ với Bác sĩ: Chia sẻ rõ ràng về tiền sử sức khỏe của bạn và gia đình. Đây là yếu tố quan trọng và Bác sĩ sẽ là người đưa ra lời khuyên phù hợp nhất về việc có nên tầm soát hay không và phương pháp nào là tối ưu.
- Giữ tâm lý bình tĩnh, đừng quá lo lắng: Thực tế, 90-95% các bướu tuyến giáp đều lành tính. Ngay cả khi là ung thư, phần lớn các loại ung thư tuyến giáp có tiên lượng rất tốt nếu được phát hiện và điều trị sớm, đúng cách
- Tuân thủ đúng chỉ định theo dõi và điều trị: Nếu bạn được chẩn đoán có bướu tuyến giáp, hãy tuân thủ lịch tái khám và các chỉ định xét nghiệm, điều trị của bác sĩ. Ngay cả các bướu lành tính cũng cần được theo dõi định kỳ để đảm bảo chúng không phát triển hoặc thay đổi đặc tính.
- Tìm hiểu và chọn lọc thông tin từ nguồn đáng tin cậy: Tránh tự chẩn đoán hoặc lo lắng dựa trên thông tin không chính xác trên internet và mạng xã hội
Tầm soát bướu tuyến giáp là một phần quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe, nhưng không phải ai cũng cần thực hiện siêu âm thường quy. Việc tầm soát nên được cá nhân hóa, dựa trên các yếu tố nguy cơ cụ thể và triệu chứng lâm sàng của từng người.
Thay vì siêu âm đại trà, hãy tập trung vào việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo, duy trì lối sống lành mạnh, và quan trọng nhất là chủ động đi khám bác sĩ khi có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe tuyến giáp của bạn. Bác sĩ sẽ giúp bạn quyết định thời điểm và phương pháp tầm soát phù hợp nhất, đảm bảo bạn nhận được sự chăm sóc tốt nhất mà không phải đối mặt với những lo lắng và can thiệp không cần thiết. Hãy nhớ rằng, kiến thức và sự chủ động là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe của bạn.
