Bác Sĩ CKI Lê Duy Phúc – Chuyên Khoa Siêu Âm, Phòng khám đa khoa Vạn Phước Cửu Long có những chia sẻ về việc chuẩn bị trước khi thực hiện siêu âm bụng, một bước tưởng chừng đơn giản nhưng lại ảnh hưởng rất lớn đến độ chính xác của kết quả trong bài viết sau đây. Với kinh nghiệm nhiều năm thực hiện và đọc kết quả siêu âm, Bác sĩ Phúc sẽ giúp người đọc hiểu rõ hơn về nguyên lý của việc nhịn ăn, hướng dẫn uống nước, cách dùng thuốc, cũng như những lưu ý cho từng nhóm bệnh nhân đặc biệt. Đây sẽ là nguồn tham khảo hữu ích dành cho mọi người trong quá trình khám chữa bệnh
Siêu âm bụng là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh phổ biến, sử dụng sóng âm tấn số cao để tạo ra hình ảnh chi tiết của các cơ quan trong ổ bụng như gan, túi mật, tuyến tụy,lách, thận và động mạch chủ bụng… Nhờ tính an toàn, không xâm lấn và cho kết quả nhanh chóng, siêu âm bụng được ứng dụng rộng rãi trong thăm khám và theo dõi nhiều bệnh lý khác nhau.
Tuy nhiên, chất lượng hình ảnh thu được trong quá trình siêu âm có thể bị ảnh hưởng bởi khí trong đường tiêu hóa. Vì vậy, người bệnh cần được hướng dẫn chuẩn bị đúng cách trước khi thực hiện, nhằm đảm bảo hình ảnh rõ nét và hỗ trợ bác sĩ đưa ra chẩn đoán chính xác hơn.
Nguyên lý cơ bản của việc chuẩn bị trước khi siêu âm bụng
Vì sao cần phải chuẩn bị đúng cách trước khi siêu âm bụng?
Để đảm bảo chất lượng hình ảnh và độ chính xác trong chẩn đoán, việc chuẩn bị đúng cách trước khi siêu âm bụng là vô cùng quan trọng. Sóng siêu âm truyền tốt qua các mô mềm và chất lỏng, nhưng bị cản trở đáng kể bởi khí trong đường tiêu hóa. Nếu trong bụng chứa nhiều khí, hình ảnh có thể bị che khuất, cản trở việc quan sát. Trong ổ bụng, một số vị trí chứa khí có thể tồn tại trong:
- Dạ dày: khí sinh ra do nuốt không khí khi ăn uống
- Ruột non và ruột già: khí do quá trình tiêu hóa và lên men sinh ra
- Túi mật: nếu trống rỗng, túi mật có thể co lại, khiến hình ảnh siêu âm không rõ nét, khó quan sát
Khi có khí trong các cơ quan này, sóng siêu âm bị phản xạ hoàn toàn, tạo ra “bóng âm” che khuất các cấu trúc phía sau, làm giảm chất lượng hình ảnh và có thể dẫn đến chẩn đoán sai lệch hoặc bỏ sót bệnh lý.
Mục tiêu của việc chuẩn bị trước khi siêu âm bụng
Việc chuẩn bị đúng cách giúp:
- Giảm lượng khí trong đường tiêu hóa
- Đảm bảo túi mật giãn nở đầy đủ
- Tối ưu hóa chất lượng hình ảnh siêu âm
- Nâng cao độ chính xác chẩn đoán
- Hạn chế nhu cầu lặp lại xét nghiệm do hình ảnh không rõ
Hướng dẫn nhịn ăn và uống nước trước khi siêu âm bụng
Thời gian nhịn ăn:
- Người bệnh nên nhịn ăn từ 6 – 8 giờ trước khi thực hiện siêu âm bụng
- Mục đích là để hạn chế khí trong dạ dày – ruột và giúp túi mật giãn nở, tạo điều kiện tốt nhất cho việc khảo sát hình ảnh
Về việc uống nước:
- Người bệnh có thể uống nước để ngăn ngừa mất nước
- Người bệnh có thể uống một lượng nhỏ nước lọc (khoảng 200ml mỗi lần) nếu cảm thấy khát, nhưng không nên uống quá nhiều
- Ngừng uống nước ít nhất 2 giờ trước khi siêu âm để dạ dày không bị đầy
Lưu ý quan trọng:
- Chỉ nên uống nước lọc trong suốt, tránh các loại nước ngọt, nước có gas hoặc sữa
- Không uống quá nhiều để hạn chế khí trong dạ dày
- Luôn hỏi ý kiến Bác sĩ hoặc nhân viên y tế nếu về việc uống nước
Hướng dẫn sử dụng thuốc trước khi siêu âm bụng: Những điều cần lưu ý
Việc sử dụng thuốc trước khi thực hiện siêu âm bụng cần được cân nhắc kỹ lưỡng nhằm đảm bảo an toàn cho người bệnh và không làm ảnh hưởng đến kết quả chẩn đoán. Dưới đây là một số nguyên tắc và khuyến cáo quan trọng:
Nguyên tắc chung khi sử dụng thuốc trước siêu âm bụng:
- Không tự ý ngừng thuốc: người bệnh tuyệt đối không nên ngừng bất kỳ loại thuốc nào nếu không có chỉ định của Bác sĩ điều trị
- Có thể uống thuốc với một lượng nước nhỏ: nếu cần thiết, bạn có thể uống thuốc với một lượng nước lọc nhỏ
- Thuốc tiểu đường: Cần điều chỉnh đặc biệt do nhịn ăn
Các loại thuốc cần đặc biệt lưu ý:
- Thuốc tiểu đường: Cần tư vấn bác sĩ về việc điều chỉnh liều hoặc hướng dẫn rõ ràng trước khi thực hiện siêu âm
- Thuốc tim mạch: Thường tiếp tục sử dụng bình thường, nhưng cần thông báo cho Bác sĩ biết bạn đang sử dụng loại thuốc nào
- Thuốc chống đông: Cần thông báo với bác sĩ siêu âm để có hướng xử lý phù hợp nếu cần can thiệp
- Thuốc giảm đau: Có thể ảnh hưởng đến đánh giá triệu chứng lâm sàng, vì vậy cần hỏi ý kiến Bác sĩ trước khi dùng
Chuẩn bị trước khi siêu âm bụng: Lưu ý về trang phục và tâm lý
Lựa chọn trang phục phù hợp
- Ưu tiên mặc quần áo rộng rãi, thoải mái: Điều này giúp nhân viên y tế dễ dàng tiếp cận vùng bụng cần kiểm tra
- Tránh đeo trang sức: Đặc biệt là các loại dây chuyền dài, vòng eo, thắt lưng kim loại có thể ảnh hưởng đến vùng siêu âm hoặc gây cản trở trong quá trình thực hiện.
- Chuẩn bị tâm thế có thể thay đồ: Một số cơ sở y tế có thể yêu cầu người bệnh mặc áo choàng bệnh viện để đảm bảo vô khuẩn và thuận tiện cho việc siêu âm.
Chuẩn bị tâm lý thoải mái trước siêu âm
- Hiểu về quy trình: Siêu âm bụng mất khoảng 3-5 phút, có thể hơn tùy vào mục đích kiểm tra hoặc tình trạng cụ thể
- Không đau: Quy trình siêu âm hoàn toàn không đau. Bạn chỉ cảm thấy đầu dò di chuyển nhẹ nhàng trên da bụng
- Có thể hơi khó chịu nhẹ: nếu Bác sĩ cần ấn vào vùng nhạy cảm, bạn có thể cảm thấy hơi tức nhẹ, nhưng hoàn toàn trong mức chịu được
Lưu ý khi chuẩn bị siêu âm bụng ở một số đối tượng đặc biệt
Bệnh nhân tiểu đường
- Tư vấn bác sĩ nội tiết: Về việc điều chỉnh thuốc và insulin
- Theo dõi đường huyết: Đặc biệt khi nhịn ăn lâu
- Ưu tiên khám sớm: Để giảm thời gian nhịn ăn
Phụ nữ mang thai
- Không cần nhịn ăn: nếu thực hiện siêu âm thai nhi
- Trong trường hợp siêu âm bụng mẹ: vẫn cần nhịn ăn theo hướng dẫn của Bác sĩ
- Tham khảo ý kiến Bác sĩ sản khoa để được tư vấn phù hợp với từng giai đoạn thai kỳ
Trẻ em
- Thời gian nhịn ăn ngắn hơn: Tùy theo độ tuổi
- Dưới 2 tuổi: 3-4 giờ nhịn ăn
- 2-6 tuổi: 4-6 giờ nhịn ăn
- Trên 6 tuổi: Như người lớn
Bệnh nhân nặng:
- Đánh giá cá nhân: Cân nhắc lợi ích và nguy cơ
- Có thể không nhịn ăn: Nếu tình trạng không cho phép
- Siêu âm cấp cứu: Thực hiện ngay không cần chuẩn bị
Những sai lầm thường gặp khi chuẩn bị siêu âm bụng
- Nhịn ăn quá lâu: nhiều người hiểu lầm rằng càng nhịn ăn lâu thì kết quả siêu âm càng chính xác, tuy nhiên việc nhịn ăn quá 8 tiếng không mang lại lợi ích thêm ngược lại có thể gây hại không cần thiết, đặc biệt ở người cao tuổi, người mắc bệnh đái tháo đường hoặc trẻ em
- Uống nước có gas: có thể làm tăng khí trong dạ dày và ruột, gây cản trở đường truyền sóng siêu âm và ảnh hưởng đến chất lượng hình ảnh
- Ngưng thuốc quan trọng: tiềm ẩn nguy cơ cho sức khỏe và có thể gây nguy hiểm không mong muốn
- Không thông báo với Bác sĩ về các loại thuốc đang dùng: thông tin về thuốc đang sử dụng giúp Bác sĩ đánh giá chính xác triệu chứng
Việc chuẩn bị thích hợp trước siêu âm bụng là yếu tố quan trọng quyết định chất lượng chẩn đoán. Dựa trên các nghiên cứu khoa học gần đây và khuyến cáo từ các tổ chức y khoa uy tín, xu hướng hiện tại là giảm thời gian nhịn ăn từ 12 giờ xuống 6 giờ, cho phép uống nước hạn chế, và cá nhân hóa hướng dẫn theo từng trường hợp cụ thể.
Điều quan trọng nhất là bệnh nhân cần được tư vấn rõ ràng về lý do và cách thức chuẩn bị, đồng thời nhân viên y tế cần linh hoạt điều chỉnh hướng dẫn phù hợp với tình trạng sức khỏe và hoàn cảnh của từng bệnh nhân. Việc áp dụng các khuyến cáo dựa trên bằng chứng khoa học sẽ giúp cải thiện chất lượng chăm sóc, tăng độ chính xác chẩn đoán và nâng cao trải nghiệm của bệnh nhân
