Bệnh gút là gì? Nguyên nhân và vai trò của chế độ ăn trong kiểm soát bệnh
Gút là một dạng viêm khớp đặc trưng bởi các cơn đau đột ngột, dữ dội tại khớp, thường bắt đầu ở ngón chân cái. Nguyên nhân chính gây ra gút là do tăng axit uric trong máu, dẫn đến sự tích tụ tinh thể urat tại các khớp và mô mềm, gây sưng đau, viêm cấp tính
Acid uric hình thành trong quá trình phân hủy purine, đây là một chất tự nhiên có trong có thể và nhiều loại thực phẩm như nội tạng, hải sản, thịt đỏ, bia rượu,… Khi nồng độ acid uric quá cao, cơ thể không kịp đào thải, dẫn đến lắng đọng tại khớp và gây ra các đợt gút cấp
Mặc dù chế độ ăn uống không thể chữa khỏi gút, nhưng nếu được điều chỉnh hợp lý sẽ giúp giảm tần suất và mức dộ nghiêm trọng của các cơn gút, đồng thời hỗ trợ kiểm soát bệnh hiệu quả về lâu dài. Việc xây dựng chế độ ăn cho người bệnh gút là một trong những yếu tố quan trọng trong điều trị bệnh gút
Bác sĩ CKI Võ Hữu Nghĩa – chuyên khoa cơ xương khớp, Phòng khám đa khoa Vạn Phước Cửu Long đã có những chia sẻ khoa học, dễ hiểu về vai trò của dinh dưỡng trong điều trị và kiểm soát bệnh gút. Thông qua bài viết dưới đây, Bác sĩ Nghĩa sẽ chia sẻ rõ hơn về cơ chế gây bệnh, sự khác biệt giữa giai đoạn cấp tính và mạn tính, hướng dẫn lựa chọn thực phẩm phù hợp nhằm giảm nguy cơ tái phát và cải thiện chất lượng sống.
Triệu chứng gút cấp tính: dấu hiệu nhận biết cơn gút
Gút cấp tính thường khởi phát đột ngột và gây ra các cơn đau khớp dữ dội, khiến người bệnh nhầm lẫn với chấn thương hoặc viêm khớp thông thường. Sau đây là những triệu chứng gút cơ bản của giai đoạn cấp:
- Đau nhức dữ dội tại một hoặc vài khớp, phổ biến nhất là ở ngón chân cái. Cơn đau có thể xuất hiện sau một bữa ăn nhiều đạm hoặc khi thời tiết thay đổi
- Sưng, nóng, đỏ tại khớp bị ảnh hưởng, kèm cảm giác căng tức khó chịu
- Cơn đau khởi phát đột ngột, thường vào ban đêm
- Hạn chế vận động khớp: người bệnh gặp khó khăn khi đi lại, vận động hoặc mang giày dép
Việc nhận biết sớm dấu hiệu bệnh gút cấp tính giúp người bệnh điều trị kịp thời và tránh tiến triển thành gút mạn tính
Chế độ dinh dưỡng cho bệnh nhân gút cấp tính: nên và không nên ăn gì?
Việc kiểm soát chế độ dinh dưỡng ở giai đoạn gút cấp tính đóng vai trò quan trọng nhằm giảm nhanh triệu chứng và hạn chế tái phát. Dưới đây là những thực phẩm nên ăn và không nên ăn để quá trình điều trị được tối ưu hơn
Những thức ăn nên ăn khi bị gút cấp:
- Rau xanh và trái cây ít đường: dâu, táo, đào, dưa lưới,… bổ sung vitamin và chất chống oxy hóa, hỗ trợ giảm viêm
- Ngũ cốc nguyên hạt: yến mạch, bánh mì nguyên cám,….giúp cung cấp năng lượng ổn định nhưng không tăng acid uric
- Đạm từ thực vật và sữa ít béo: đậu lăng, đậu gà, sữa tách kem, sữa chua ít béo là nguồn đạm lành mạnh, ít purine
- Uống đủ nước: tối thiểu 2-3 lít nước mỗi ngày để hỗ trợ thải trừ acid uric ra khỏi cơ thể
- Anh đào tươi: giúp giảm nguy cơ tái phát cơn gút nhờ đặc tính chống viêm tự nhiên
Thực phẩm cần tránh khi lên cơn gút
- Nội tạng động vật: gan, thận, lòng chứa lượng purine rất cao, có thể làm triệu chứng trở nặng thêm
- Thịt đỏ: thịt bò, cừu, heo, đặc biệt nên hạn chế trong giai đoạn viêm cấp
- Hải sản chứa nhiều purine cao: cá cơm, cá mòi, cá tuyết, động vật có vỏ: tôm, cua,…
- Đường tinh luyện và siro ngô chứa fructose cao: có thể làm tăng acid uric máu và nguy cơ viêm
Gợi ý chế độ ăn mẫu cho người bị gút cấp tính
- Bữa sáng: Ngũ cốc nguyên hạt với sữa tách béo, dâu tươi, cà phê không đường.
- Bữa trưa: Cháo yến mạch với rau củ hấp, đậu phụ nướng, nước lọc.
- Bữa tối: Cháo trắng với rau luộc, dưa lưới, trà thảo mộc.
- Bữa phụ: Anh đào tươi hoặc đông lạnh không thêm đường
Chế độ ăn cho người bị gút mạn tính: nên và không nên ăn gì?
Ở giai đoạn gút mạn tính, người bệnh thường đã trải qua nhiều đợt viêm khớp cấp và có nguy cơ xuất hiện hạt tophi hoặc tổn thương khớp kéo dài. Chế độ ăn hợp lý sẽ giúp kiểm soát nồng độ acid uric máu, giảm biến chứng và tăng hiệu quả điều trị lâu dài
Thực phẩm nên ăn khi mắc bệnh gút mạn tính
- Rau củ đa dạng: bao gồm cả măng tây, rau bina.
- Ngũ cốc nguyên hạt, trái cây tươi: cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất hỗ trợ chuyển hóa hiệu quả
- Chất béo lành mạnh: dầu oliu, bơ, hạt óc chó, hạnh nhân giúp giảm viêm và tốt cho tim mạch
- Protein nạc: thịt gia cầm không da, đậu phụ, cá hồi (1–2 lần/tuần)
- Sữa ít béo, sữa chua không đường: hỗ trợ bài tiết acid uric và cung cấp canxi cho hệ xương khớp
- Duy trì uống đủ nước mỗi ngày.
Thực phẩm cần hạn chế đối với người bị gút mạn tính
- Rượu và bia: Làm tăng sản xuất axit uric và giảm khả năng thải trừ.
- Thịt đỏ và nội tạng động vật: Hàm lượng purine cao, dễ kích thích cơn Gout tái phát.
- Đường tinh luyện, nước ngọt, thực phẩm chế biến sẵn: Gây rối loạn chuyển hóa, làm nặng thêm tình trạng bệnh.
Gợi ý chế độ ăn mẫu cho người bị gút mạn tính
- Bữa sáng: Bánh mì nguyên hạt với trứng luộc, 1 ly sữa tách béo, trái cây tươi.
- Bữa trưa: Ức gà nướng với salad rau xanh, cơm gạo lứt, canh rau
- Bữa chiều: Sữa chua ít béo hoặc anh đào.
- Bữa tối: Cá hồi áp chảo với mì nguyên cám, đậu xanh hấp, dưa tươi tráng miệng.
Chế độ ăn uống hợp lý đóng vai trò thiết yếu trong việc kiểm soát và phòng ngừa các cơn gút. Việc lựa chọn thực phẩm đúng cách giúp hạn chế lượng purine đưa vào cơ thể, giảm gánh nặng chuyển hóa và hỗ trợ thuốc điều trị hiệu quả hơn. Người bệnh cần phối hợp giữa chế độ ăn, vận động thể chất nhẹ nhàng và điều trị y khoa để kiểm soát tốt bệnh Gout và nâng cao chất lượng cuộc sống
