Bác sĩ CKI Phạm Ngọc Nhẫn – Chuyên khoa chẩn đoán hình ảnh, Phòng khám đa khoa Vạn Phước Cửu Long có những chia sẻ chi tiết về siêu âm sỏi thận, đây là một kỹ thuật quan trọng trong việc phát hiện và theo dõi bệnh lý sỏi đường tiết niệu. Với ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu bài viết sau đây có thể mang đến cho người đọc những kiến thức cũng như có thể giải đáp được những thắc mắc thường gặp, giúp người bệnh an tâm hơn khi thăm khám và tầm soát bệnh lý sỏi thận
Sỏi thận là một bệnh lý tiết niệu phổ biến, có thể gây ra những cơn đau quặn thận dữ dội và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Trong các phương pháp chẩn đoán hiện nay, siêu âm sỏi thận được đánh giá là lựa chọn được sử dụng rộng rãi nhờ vào tính an toàn, không sử dụng tia X và phù hợp để tầm soát cho phụ nữ mang thai và trẻ em
Vì sao nên thực hiện siêu âm khi nghi ngờ sỏi thận?
Siêu âm sỏi thận là phương pháp chẩn đoán hình ảnh đơn giản nhưng mang lại nhiều lợi ích trong việc phát hiện và theo dõi bệnh. Dưới đây là những lý do vì sao nên chọn siêu âm khi nghi ngờ có sỏi thận:
- Không gây hại: siêu âm không dùng tia bức xạ, phù hợp cho mọi đối tượng, kể cả phụ nữ mang thai và trẻ em
- Dễ thực hiện, chi phí hợp lý: có thể thực hiện tại các cơ sở y tế cơ sở, không yêu cầu trang thiết bị phức tạp
- Phát hiện gián tiếp tắc nghẽn: siêu âm giúp nhận biết các dấu hiệu ứ nước thận
- Theo dõi hiệu quá sau điều trị: phương pháp này hữu ích trong việc kiểm tra lại sau các can thiệp như tán sỏi, nội soi lấy sỏi hoặc phẫu thuật
Cần chuẩn bị gì trước khi siêu âm sỏi thận?
Để quá trình siêu âm sỏi thận diễn ra thuận lợi và cho kết quả chính xác nhất, người bệnh cần lưu ý một số bước chuẩn bị cơ bản trước khi thực hiện:
- Uống đủ nước trước khi siêu âm: uống khoảng 2-3 ly nước (tương đương 500ml) và không đi tiểu trước khi khám. Việc căng bàng quang giúp Bác sĩ quan sát rõ hơn hệ tiết niệu và phát hiện sỏi, đặc biệt là các sỏi ở niệu quản gần bàng quang
- Mặc trang phục rộng rãi, thoải mái: ưu tiên quần áo dễ kéo lên vùng bụng hoặc thắt lưng để thuận tiện cho việc thực hiện siêu âm
- Không cần nhịn ăn hoặc ngưng thuốc: trừ khi có chỉ định riêng từ Bác sĩ, người bệnh có thể ăn uống và dùng thuốc bình thường trước khi siêu âm
Siêu âm sỏi thận nhìn thấy gì? Cách nhận biết sỏi trên màn hình siêu âm
Trong quá trình siêu âm sỏi thận, Bác sĩ sẽ quan sát hình ảnh trên màn hình để phát hiện các dấu hiệu bất thường trong hệ tiết niệu. Cụ thể”
- Hình ảnh sỏi trên siêu âm thường hiện lên như một điểm sáng với bóng lưng âm phía sau, đây là hiện tượng điển hình cho thấy sóng siêu âm bị “chặn lại” do sỏi cản sóng
- Bác sĩ cũng sẽ quan sát các dấu hiệu ứ nước thận, đây là hệ quả của việc dòng nước tiểu bị nghẽn do sỏi trong đường niệu
Hình ảnh siêu âm giúp xác định hình ảnh, kích thước sỏi và đánh giá mức độ ảnh hưởng đến chức năng thận. Từ đó, Bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị thích hợp
Khi nào siêu âm sỏi thận có thể không phát hiện được sỏi?
Mặc dù siêu âm sỏi thận là phương pháp phổ biến, tuy nhiên vẫn có một số trường hợp siêu âm không thể phát hiện rõ sỏi như sau:
- Sỏi quá nhỏ (<3mm): kích thước nhỏ khiến hình ảnh siêu âm khó nhận diện
- Sỏi nằm ở vị trí khó quan sát: như niệu quản giữa hoặc gần bàng quang, dễ bị che khuất bởi ruột và khí trong ổ bụng
- Người có thể trạng béo phù hoặc thận nằm sâu trong bụng: có thể làm giảm độ nét của hình ảnh siêu âm
Những công nghệ siêu âm mới giúp phát hiện sỏi tốt hơn
Siêu âm chẩn đoán sỏi thận ngày càng được hỗ trợ bởi các công nghệ hiện đại, nâng cao độ chính xác trong phát hiện sỏi nhỏ:
- Doppler màu giúp phát hiện hiệu ứng “twinkling” – hình ảnh nhấp nháy rất đặc trưng cho sỏi nhỏ.
- Công nghệ mới còn giúp kiểm tra dòng chảy nước tiểu vào bàng quang (ureteral jet) để đánh giá tình trạng tắc nghẽn dòng nước tiểu từ niệu quản vào bàng quang
- Những công nghệ này giúp Bác sĩ có thể phát hiện sỏi nhỏ chỉ vài mm, thậm chí khi người bệnh chưa cảm nhận rõ triệu chứng
Một số lưu ý đặc biệt với từng đối tượng khi siêu âm sỏi thận:
Tùy từng đối tượng, siêu âm sỏi thận sẽ có những lưu ý riêng để đảm bảo an toàn và hiệu quả:
- Phụ nữ mang thai: siêu âm là lựa chọn an toàn, lý tưởng vì không sử dụng tia X, phù hợp và an toàn cho thai kỳ
- Trẻ em: cần thiết bị siêu âm phù hợp và Bác sĩ giàu kinh nghiệm để không bỏ sót sỏi nhỏ
- Người sau điều trị sỏi thận (tán sỏi, nội soi,..): siêu âm giúp đánh giá còn sót sỏi không và theo dõi tình trạng ứ nước.
Khi nào cần làm thêm chụp CT để đánh giá sỏi thận?
Mặc dù siêu âm là lựa chọn đầu tiên, Bác sĩ có thể đề nghị chụp Ct đường tiết niệu nếu:
- Cơn đau dữ dội nhưng siêu âm không thấy rõ sỏi.
- Sỏi lớn hơn 7 mm hoặc có nhiều sỏi trong hệ tiết niệu
- Có dấu hiệu nhiễm trùng, sốt cao, nghi ngờ tắc nghẽn nặng.
- Cần chuẩn bị kế hoạch điều trị chi tiết như tán sỏi, nội soi hoặc mổ.
Câu hỏi thường gặp
- Siêu âm có gây đau không?
→ Không. Siêu âm là phương pháp hoàn toàn không xâm lấn và không gây đau. - Siêu âm lúc nào cũng phát hiện được sỏi?
→ Không. Một số sỏi nhỏ hoặc nằm sâu có thể khó thấy. Bác sĩ sẽ dựa vào dấu hiệu gián tiếp như ứ nước, dòng nước tiểu… để quyết định thêm. - Nếu từng có sỏi, nên siêu âm bao lâu một lần?
→ Thường là 3–6 tháng/lần tùy theo tình trạng cụ thể và chỉ định của bác sĩ
Siêu âm sỏi thận là phương pháp chẩn đoán hiệu quả, an toàn và tiết kiệm trong phát hiện sớm và theo dõi điều trị sỏi thận. Tuy nhiên, để đạt được kết quả tốt:
- Người bệnh nên uống nước đầy bàng quang trước khi siêu âm.
- Bác sĩ nên áp dụng các kỹ thuật mới như Doppler màu để tăng khả năng phát hiện sỏi nhỏ.
Hãy yên tâm rằng, nếu được thực hiện đúng cách và đúng thời điểm, siêu âm có thể phát hiện sớm sỏi thận, từ đó giúp điều trị hiệu quả, hạn chế tối đa biến chứng nguy hiểm về sau
